Kiedy powstaje potrzeba ubezwłasnowolnienia?
W praktyce o konieczności ubezwłasnowolnienia najczęściej dowiadujemy się od lekarza, który wskazuje, że pacjent wymaga przeprowadzenia operacji bądź zabiegu na którą musi wyrazić świadomą zgodę. Natomiast w ocenie lekarza sam pacjent nie jest w stanie wyrazić takiej zgody z uwagi na np. chorobę psychiczną, niedorozwój lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne. Zgody takiej nie może za pełnoletniego pacjenta wyrazić także jego faktyczny opiekun np. rodzic.
Do lekarza nie należy mieć pretensji. Jego podstawa jest uzasadniona – Należy pamiętać, że działanie lekarza polegające na podjęciu leczenia w sytuacji, gdy brak jest świadomej zgody pacjenta na leczenie stanowi czyn niedozwolony. To natomiast otwiera drogę do dochodzenia od szpitala ewentualnego odszkodowania za wszelkie negatywne następstwa wynikłe z przeprowadzonej operacji czy zabiegu i to nawet jeśli przeprowadzone zostały one zgodnie ze sztuką.
By takich sytuacji uniknąć należy złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie do Sądu Okręgowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek albo jej miejsca pobytu.
Ważne by do wniosku dołączyć:
- aktualne świadectwo lekarskie wydanego przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym lub opinii psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej osoby, o której ubezwłasnowolnienie wnosimy,
- wniosek należy także opłacić – opłata stała 100 zł
- dodatkowo do wniosku należy przedłożyć dowód, z którego wynikać będzie prawo do wystąpienia z wnioskiem – a z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie wystąpić mogą: małżonek osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, krewni w linii prostej oraz rodzeństwo, a także przedstawiciel ustawowy. Zatem dowodem tym np. w przypadku rodzica występującego z takim wnioskiem będzie akt urodzenia dla małżonka akt małżeństwa.
Dodatkowe koszty z którymi obok wyżej wspomnianej opłaty należy się liczyć to koszt sporządzenia opinii przez biegłych sądowych. Koszt ten jest trudny do oszacowania najczęściej Sąd wzywa o zaliczkę na poziomie ok 1000 zł.
W toku postępowania Sąd zleci zbadanie osoby, której wniosek dotyczy przez biegłego lekarza psychiatrę lub neurologa, a także psychologa. Dowód z opinii biegłego sądowego jest konieczny – zaświadczenie, które przedkładamy do wniosku stanowi dla Sądu wyłącznie informacje, że są podstawy do zlecenia tej opinii i nadania sprawie biegu.
Po przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego Sąd wyda postanowienie, w którym ubezwłasnowolni osobę której wniosek dotyczy. To czy do ubezwłasnowolnienia dojdzie czy też nie uzależnione jest od końcowych wniosków opinii biegłych.
Po wydaniu orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu będzie konieczne przeprowadzenie kolejnego postępowania – tym razem zostanie ono podjęte z urzędu zatem nie będzie konieczności samodzielnego składania kolejnego wniosku. Sąd Okręgowy przekaże bowiem do właściwego Sądu Rejonowego odpis orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu ten natomiast rozpocznie postępowanie, którego celem będzie ustanowienie dla osoby ubezwłasnowolnionej opiekuna.
O ubezwłasnowolnieniu Sąd orzeknie w sytuacji, gdy wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, osoba, której wniosek dotyczy nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.
Należy pamiętać, że orzeczenie Sądu o ubezwłasnowolnieniu może zostać zmienione albo uchylone, gdy ustaną przyczyny dla których je orzeczono. Jest to możliwe np. gdy do ubezwłasnowolnienia doszło w następstwie ciężkiego uzależnienia, od narkotyków które ostatecznie udało się przezwyciężyć. Z wnioskiem o uchylenie i zmianę orzeczenia o ubezwłasnowolnieniu może wystąpić między innymi ubezwłasnowolniony, prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich.